Her ne kadar bazı romanları yaşadığı dönemde bile sinemaya uyarlanmış da olsa, Loti’nin sinema ile ilişkisine dair pek bir şey bilemiyoruz. Egzotik kostümlerle fotoğraf çektirmeye çok meraklı olmasına rağmen, Loti’nin bilinen hiçbir hareketli görüntüsü yoktur. Bu programın amacı, yirminci yüzyılın başından arşiv görüntüleri kullanarak Loti’nin evrenini anımsatmak, seyahat ettiği yerlere değinmek; askerî okuldaki ve yakın arkadaşlarıyla geçirdiği, gelişimini şekillendiren dönemlerini yansıtmak. Program ayrıca Loti’nin kendi kurmaca yazılarına benzer ortam ve hikâyelere sahip bazı kısa kurmaca filmleri de içeriyor.

Loti’nin yaşamı bunca zengin ve geniş olduğundan, bu denli çağrışımsal bir program da durmadan genişleme (veya Rochefort’daki, şimdi müzeye dönüştürülmüş evi kadar eklektik olma) riskiyle karşı karşıyaydı. Bunu önlemek amacıyla, derlemeyi, Eye Filmmuseum koleksiyonlarından seçilen filmlerle sınırlı tutmaya karar verdik.

Film metinlerindeki tüm Pierre Loti alıntıları Lesley Blanch imzalı biyografi, Pierre Loti: Travels with the Legendary Romantic’in 2004 basımından alınmıştır.
 

* Derlemenin toplam süresi 59 dakikadır. 

Gösterim Tarihleri: 16.11.2023 Perşembe 20.00 / 28.12.2023 Perşembe 20.00

Joinville Askerî Okulu Sporcuları (De Athleten van de Militaire School van Joinville-le-Pont bij Paris) 
Fransa / 1917 / Sessiz / 7’46” / Renkli / Canlı Müzikli

Çoğu yavaş çekimde çekilmiş, paralel barlar üzerinde bir dizi egzersiz.

Joinville Jimnastik Okulu (École De Gymnastique Joinville) 
Birleşik Krallık / 1897 / Sessiz / 37” / Siyah Beyaz / Canlı Müzikli

Pierre Loti, 1875 yılında École Militaire de Joinville’e katıldı. Hayatı boyunca jimnastikle ilgilendi. Joinville’deki eğitiminin hemen ardından Toulon’daki Etrüsk sirkinde performans sergilediği söylenir. Akrobat kostümüyle çekilmiş bir fotoğraf ve günlüğünde şu yazı yer alır: “Kostümüm Milano'dan, şık akrobatların hepsinin kostümünü yapan Carolo Lorenzi’den.”

Pathécolor ile Türkiye, İstanbul Manzaraları (Türkei – Konstantinopel – Aufnahmen Van Istanbul In Pathécolor) 
Fransa / 1909-1913? / Sessiz / 6’14” / Renkli / Canlı Müzikli
 

İstanbul ve Haliç (Stamboul et la Corne d’or) 
Fransa / 1912 / Sessiz / 3’51” / Renkli / Canlı Müzikli
 

İstanbul Çeşmeleri (Les fontaines de Constantinople)
Fransa / 1926 / Sessiz / 3’52” / Renkli / Canlı Müzikli

Loti, 1876 ile 1913 yılları arasında önce askerî, ardından diplomatik görevlerle İstanbul’da birçok kez çalıştı. Türkiye’de geçen birçok roman ve makale yazdı; en ünlüsü, bir Fransız deniz subayı ile bir harem kızı arasındaki yasadışı aşkı konu alan Aziyade’dir (1879). Loti, lobi faaliyetlerini bazen uzaktan yürütse de Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında da Osmanlı İmparatorluğu’nun kaderiyle ilgilenmeye devam etti. İstanbul’un 1918’de İttifak Devletleri tarafından 1923’e dek süren işgalinin ardından, “Son aylarda sevgili Türkiyeme karşı yapılan rezil entrikaları gördükçe büyük acı duydum,” diye yazmıştı. İstanbul’u gösteren bu üç filmde gerek Loti’nin sevdiği mekânlar gerek ilgiyle izlediği halk perdeye yansıyor. Kamerayla adeta flört ederek peçelerini açan Osmanlı kadınları, Loti’nin büyük aşkı ve Aziyade romanına esin kaynağı olan Hatice’ye bir gönderme niteliğinde.

Fransız Donanması Denizcilik Okulu (De Zeevaartschool Der Fransche Marine) 
Fransa / 1917? / Sessiz / 5’17” / Siyah Beyaz / Canlı Müzikli

Brest’teki Fransız denizcilik okulu öğrencilerinin Magellan ve Armorique gemilerindeki, fiziksel egzersizler ve uygulamalı eğitim dahil olmak üzere eğitimleri hakkında bir belgesel.

Loti, denizcilik eğitimine 1867 yılında Brest’teki Denizcilik Okulu’nda başladı, ilk yılını Borda’da geçirdi ve üçüncü yılında dünya çevresinde uzun bir yolculuğa çıktı. Şöyle yazdı: “Bu yüzen manastır devasa, hafif ve misafirperverdi; ovulmuş boya, katranlı halat, tuz, yosun ve deniz kokuyordu.” Loti, Sülün Adası Genel Valiliği görevi 1898'de sona erene dek hayatının büyük bölümünü gemilerde geçirdi (Bakınız bu derlemenin son filminin metni, Sous le ciel Basque, 1913).

Batı Afrika’da (In West-Afrika) 
Fransa / 1919-1922 / Sessiz / 8’58” / Siyah Beyaz / Canlı Müzikli

Loti, Tahiti gezisinin ardından 1874’te Batı Afrika’ya doğru yola çıktı. Dakar’da görevli olduğu yıllarda Batı Afrika yaşamına daldı. “Afrika'nın, soumaré’nin, esmer tenin, misk ve çürümenin tüm sesleri ve kokularına; ormandaki babunların tuhaf çığlıklarına… kuş sesleri”nin yanı sıra yerel danslara ve müziğe yer verdiği Le Roman d'un spahi (1881) adlı romanının kısmen otobiyografik olduğu düşünülmektedir. Anatole France söyle diyordu: “Egzotik aşkların acı tadını -sarhoşluk, hezeyan, hatta sersemlik noktasına varıncaya kadar- bize tattırmak Pierre Loti’ye mahsustur.”

Çöl Çiçeği (Il Fiore Del Deserto)
İtalya / 1911 / Sessiz / 8'58" / Renkli / Canlı Müzikli

Lakmé, halkını kurtarmak için kendisini Emir’e feda eder. Sevgilisi Sidi, onu haremden kurtarmaya çalışır, ancak Lakmé dansını yaparken yılan ısırığıyla ölmeyi seçtiğinden çok geç kalmıştır. Bir Loti romanının uyarlaması olmasa da bu film, Loti evreninin Oryantalist eğilimlerini her yönüyle temsil ediyor. Loti’nin Rochefort’daki evinin “Türk salonu”nu hatırlatan gösterişli Oryantalist dekorlarla, güzel bir harem kadınının yaşadığı bu imkânsız aşk hikâyesini rahatlıkla Loti de yazmış olabilirdi. Léo Delibes’in Lakmé (1883) operasının Loti’nin Le Mariage de Loti (1880) adlı eserinden esinlendiğini de belirtmekte fayda var.

Japon Kadınlar (L’après-midi d’une Japonaise/Pathé-Revue No. 42) 
Fransa / 1920 / Sessiz / 2’47” / Renkli / Canlı Müzikli

Bu Pathé Revue, Japon bir kadının günlük yaşamını gösteriyor: çay içen, parkta yürüyüş yapan, badminton benzeri bir oyun olan hanetsuki oynayan, alışveriş yapan, çiçek düzenleyen (ikebana) kadınlar görüyoruz. 

Japon Evliliği (Mariage Japonais)
Fransa / 1910 / Sessiz / 3’27” / Renkli / Canlı Müzikli

Bol miktarda çay içme ve yelpaze dansı içeren, geleneksel bir Japon evlilik töreni.

Loti, Pêcheur d’Islande romanını Rochefort’da 1885’te tamamladıktan kısa süre sonra Japonya’ya gitti. Yaklaşık altı ay boyunca Nagasaki’ye demirleyen Loti, Japon yaşam tarzını gözlemleme imkânı buldu. Sonunda bir üçleme yazdı; en ünlü cilt olan Madame Chrysanthème (1887), Puccini'nin Madama Butterfly (1904) operasına ilham kaynağı oldu. Fransa’da Japonizm hâlihazırda çok modaydı, ancak Loti küçük eşyalar toplamakla yetinmedi: 1886’da Rochefort’da bir Japon pagodası inşa ettirdi, bu pagoda 1920’lerin sonuna dek ayakta kaldı.

Sarah Bernhardt’ın Cenazesi (De Begrafenis Van Sarah Bernhardt) 
Fransa / 1923 / Sessiz / 3’42” / Siyah Beyaz / Canlı Müzikli

Sarah Bernhardt 26 Mart 1923’te öldüğünde, Hollanda gazetelerinde çok sayıda ölüm ilanı yayımlandı. Hemen hemen hepsi sağlığının son zamanlarda hiç iyi olmadığından bahsediyor, ölümünden bir gün önce cenazesinde çok sayıda çiçek istediğini ve 30 yıl önce kendi ölçüsüne göre yaptırdığı gül ağacından tabuta gömülmek istediğini dile getirdiğini yazıyordu. Loti, tabutu çeşitli vesilelerle görmüş, hatta belki de içinde uyumuştu!

Bask Semaları Altında (Sous Le Ciel Basque)
Fransa / 1913 / Sessiz / 4’09” / Renkli / Canlı Müzikli

L'Ile des Faisans (Sülün Adası), İspanya ve Fransa'nın deniz komutanları tarafından altı aylık dönemler boyunca resmî olarak dönüşümlü yönetilen, dünyanın en küçük "müşterek hâkimiyeti”dir. Fransız pozisyonu “Sülün Adası Genel Valisi” unvanını taşır; 1892-1898 yılları arasında bu unvana sahip Fransız subaylarından biri de Pierre Loti’ydi. Burada Crucita Gainza ile tanıştı, dört oğulları oldu. “Bakhar Etchea” adlı bir evde yaşıyordu. 1903’te satın aldığı bu evde 20 yıl sonra yaşamını yitirdi. Bask kültürü ona 1919, 1938 ve 1959 yıllarında sinemaya uyarlanan Ramuntcho (1897) romanını yazması için ilham verdi.