Gösterim Tarihleri: 10.05.2024 Cuma 20.00 / 26.05.2024 Pazar 14.00 / 29.06.2024 Pazar 18.30

Yönetmen: Giorgi Shengelaia
Senaryo: Erlom Akhvlediani, Giorgi Shengelaia
Oyuncular: Avtandil Varazi, David “Dodo” Abashidze, Zurab Kapianidze, Teimuraz Beridze, Boris Tsipuria, Kote Daushvili

Sovyetler Birliği, Gürcistan / 1969 / Rusça, Gürcüce, Fransızca / 84 dk. / Renkli / Türkçe Altyazılı

Niko Pirosmani veya tam adıyla Niko Pirosmanaşvili (1862-1918) meslekî eğitim almamış, kendi kendini eğitmiş ressamların eserlerini tanımlamak için kullanılan “naif resim” sanatının öncülerinden. Yaşamı, sanatı ve onu çevreleyen doğayı bir bütün olarak gören Pirosmani, yaşamının neredeyse tamamını Tiflis’te, çoğunlukla evsiz ve yalnız geçirir; ekmek, şarap ve boya alabilmek için kentin meyhanelerini resimlerle donatır, dükkân tabelalarını yazar. Sanatının değeri 1912’de avangart sanatçılar tarafından keşfedilen Pirosmani bu tarihten sonra sanat çevrelerinde ilgi görmeye başlar, ancak bir gazetede aşağılayıcı bir karikatürün yayımlanması onu çöküşe sürükler. Elli altı yaşında kimsesiz ölen ressamın mezarının yeri hâlâ bilinmiyor.

Shengelaia’nın filmi bir sanatçı biyografisi olmanın ötesinde, bir ülkenin bir dönemini de yansıtır nitelikte. 1960’larda Gürcistan’a vuran Yeni Dalga’yı çağdaşlarından ayıran; ulusal sanat geleneklerinden beslenmesi, belgesel ve şiirsellik arasında salınması ve bu sırada sansür kaygısıyla, söyleyeceklerini üstü kapalı, geçmişe dayandıran bir fabl dili üretmesiydi.

Kendi kuşağının öne çıkan yönetmenlerinden Giorgi Shengelaia sinemacı bir aileden geliyor. Babası, özellikle Eliso (1928) filmiyle, Gürcü sinemasının kurucuları arasında sayılırken, annesi Natalia “Nato” Vachnadze bu sinemanın ilk yıldız oyuncularından. Bir dönem eşi ise, yüzü Narın Rengi’yle özdeşleşen, Parajanov’un başlıca filmlerinin oyuncusu Sofiko Chiaureli. Yönetmenin sinema dolu bu hayat öyküsünün aksine filmde Niko Pirosmani’ye âdeta yeniden hayat veren Avtandil Varazi aslında oyuncu değil, başarılı bir ressam. Öte yandan, yegâne oyunculuk deneyimi bu olmasına karşın performansının sadeliği ve yoğunluğu seyirciyi yüreğinden yakalayıp, derinine işlemeyi başarıyor. Dahası, filmin sanat tasarımı da Varazi’ye ait. 

Filmi bu denli akılda kalıcı kılan bir başka özellik ise yönetmenin, hikâyesini anlattığı ressamın üslubunu benimseyip ustalıkla yansıtması: “Shengelaia'nın filmi, Pirosmani'nin hayatındaki olaylardan bir dizi izlenimci tablo inşa ediyor. Her tablo, stilini Piarosmani'nin kendi resimlerinden alıyor; basit çizgiler ve pastel renkler, mekânda anlamlı bir şekilde duran figürler ve Fransız izlenimcilerin eserlerine yapılan göndermelerden çıkarılan daha da çok yankı.” (New Directors/New Films, 1975)

* Parajanov’un Pirosmani Teması Üzerine Arabesk Çeşitlemeler (1986) filmi ile birlikte gösterilecektir.